Kur’ân’daki kıssalar üzerine
Kur’ân‑ı Kerim’de, kıssaların anlatıldığı yerlerdeki espri ve ana temanın yakalanması çok önemlidir. Yani Kur’ân’ın o kıssa ile sunduğu evrensel mesajın kavranması, Kur’ân’ı anlamada âdeta bir nirengidir. Tabi bu biraz da hâdiselere “zaman üstülük” düşüncesiyle yaklaşmaya bağlıdır. Zira beşer tarihinde bazı vak’alar birbirinin izdüşümü olarak cereyan etmektedir. Bu mülâhaza ile biz kâh o dönemde, kâh bu dönemde yaşarız. İşte böyle bir yaklaşımın kavranması, mesajı kavrama adına atılan önemli bir adım sayılır.
Öte yandan, Kur’ân’da aynı vak’a, değişik yerlerde değişik hâdiseler veya sebepler münasebeti ile anlatılırken, üslup değişikliğine uğrar. Bu, siyak‑sibak bütünlüğü içinde zihin ve fikirlerin o hâdiseye motivasyonu için yapılmış olabilir. Yani, üslup değişikliği insanın aklı, beyan veya muhakeme dairesindeki tekevvünü nazar‑ı dikkate alınmadan direkt hayal hanesindeki kurgu hâlinin esas alınması sebebiyledir. Bu da, gayba ve gizliye âşinâ olan Allâmu’l‑Guyûb’un içimizden geçenleri bize ayniyle ifade etmesidir.
Evet, Kur’ân’da aynı vak’alar farklı malzemelerle öylesine karakterize edilir ki, o mesele hangi mevzu içine serpiştirilmişse, ekseriya oradaki ifade coşkunluğu, üslup ve yaklaşım içinde ele alınıp anlatılır.
Netice itibarıyla, Kur’ân‑ı Kerim’deki kıssalar değerlendirilirken;
Bir, kıssalardaki farklılığa mahmil bulma..
İki, o kıssanın sûrenin genel muhtevasına motive adına üslubunun değişikliği..
Üç, her vak’anın tarihî seyri içinde zikredildiği mevzuyla bütünlüğe ulaştırılması..
Ve dört, o hâdiselerin günümüzle izdüşümü sayılabilecek hâdiselerle mukayesesinin yani kesişen, örtüşen veya ayrılan noktalarının tespiti ile evrensel mesajdan istifadenin tam olması noktalarına dikkat etmek gerekir.
- tarihinde hazırlandı.